Bắc Hà là thủ phủ mận Tam hoa của Lào Cai nói riêng và khu vực Tây Bắc nói chung. Hiện nay huyện Bắc Hà có gần 700 ha, trong đó có 534 ha mận Tam hoa đang cho thu hoạch, tập trung ở các xã: Na Hối, Tà Chải, Bản Phố, Thải Giàng Phố… Để duy trì mẫu mã quả đẹp, to và chất lượng quả mận Tam hoa ngon giòn cần có các biện pháp kỹ thuật tác động vào quá trình chăm sóc. Một trong số đó là kỹ thuật cắt tỉa cành, tạo tán cho cây có lượng quả phù hợp với khả năng nuôi quả của cây giúp quả to hơn, tạo cho lượng ánh sáng chiếu vào cây, quả tốt hơn giúp mẫu mã quả đẹp hơn, chất lượng quả sẽ ngon hơn.
Giai đoạn từ năm 2011 đến 2015 Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai đã thực hiện đề tài Phục tráng giống mận Tam hoa Bắc Hà. Các cây mận già cỗi được chặt trồng thay thế bằng những cây mận ghép đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, các cây mận đang trong quá trình cho thu hoạch được hướng dẫn cắt tỉa tạo tán.
Đối với những cây mận trồng mới được cắt tỉa tạo tán theo kiểu hình phễu hay còn được gọi là tạo tán mở. Kỹ thuật cắt tỉa tạo tán mở được thực hiện trong 3 – 5 năm đầu khi mới trồng.
Kỹ thuật tạo tán cây hình phễu là giữ lại từ 3-4 cành cấp 1 xuất phát từ thân cây chính cách mặt đất khoảng 50-60 cm. Những cành chính này luôn tạo thành một góc sao cho trung tâm của cây mở ra, cành phân bố đều các phía. quả được mọc từ các cành bên và cành chính này.
Đốn tỉa các cây đang cho thu hoạch: Các cây đang cho thu hoạch cần đốn tỉa để tạo sự cân bằng giữa quả và sự phục hồi của các chồi bên để duy trì và tăng năng suất quả năm sau. Đốn tỉa phải đạt được yêu cầu: Giữ được kích thước của cây theo yêu cầu quản lý; Cho phép ánh sáng, phun thuốc BVTV… tới được tất cả các phần của cây; Kích thích được sinh trưởng, phát triển của cây trong mùa xuân, mùa hè, ra các cành cho quả mới cho mùa sau; Đốn tỉa các cành gầm sát mặt đất thiếu ánh sáng và cành sâu bệnh già cỗi.
Cây mận trước khi cắt tỉa
Tiến hành đốn tỉa 3 lần trong năm:
*Tỉa cành mùa xuân:
Với mục đích để cho ánh sánh chiếu đều vào các quả nên chỉ tỉa nhẹ để mở tán bằng cách cắt bỏ các chồi cành sinh trưởng mạnh từ các cành trung tâm của cây và tất cả các cành vượt có góc mọc lớn hơn 450 .
* Tỉa cành mùa hè:
Thường được tiến hành sau thu hoạch 2 – 3 tuần. Mục đích của kỳ tỉa cành này là tạo cho ánh sáng đến được đều khắp tán cây và dừng sự sinh trưởng sinh dưỡng dư thừa tạo tiền đề cho phân hóa mầm hoa của năm sau. Không đốn tỉa nặng trong thời gian này.
Tiến hành cắt bỏ những cành mọc thẳng ở giữa thân cây để cho cây thông thoáng tạo điều kiện cho những cành mới mọc trong mùa xuân có thời gian tích luỹ chất dinh dưỡng, phân hoá mầm hoa trước mùa đông. Cắt bỏ phần cành ngay phía trên mắt mầm và chú ý không nên đốn quá đau làm cho cây bị tổn thương và suy yếu.
* Tỉa cành mùa đông:
Mục đích của tỉa cành mùa đông là loại bỏ những cành cho quả không tốt trong mùa xuân, mùa hè… và tạo điều kiện để tỉa quả tốt hơn, cây khỏe tập trung dinh dưỡng cho vụ quả tới. Tỉa cành mùa đông phải tiến hành vào tháng 11,12 khi cây còn đang ở trong giai đoạn ngủ nghỉ.
Loại bỏ những cành vô hiệu, những cành quá yếu già cỗi, cành sâu bệnh, cành vượt giũa tán làm che khuất tán cây, tỉa cành mọc chụm phía trong tán cây. Tỉa bớt chỉ giữ lại những cành 1 năm cách nhau khoảng 30cm, loại bỏ những cành mọc thấp hơn 50cm. Cắt bỏ một phần đầu cành ngay phía trên mắt mầm, cắt ngọn các cành bên dài quá 40cm.
Cây mận sau khi cắt tỉa
Trên đây là những kỹ thuật cắt tỉa, tạo tán cây mận Tam hoa giúp cây sinh trưởng và phát triển cho năng suất, chất lượng quả tốt nhất giúp bà con áp dụng tốt vào thực tế sản xuất mang lại hiệu quả cao./.
KS: Nguyễn Mạnh Dương
