- Đặc điểm sinh học
Mận Tím chín sớm Bắc Hà thuộc họ hoa hồng là loại cây ăn quả lâu năm, rụng lá mùa đông, trồng chủ yếu ở các vùng có độ cao trên 800 m so với mực nước biển.
Mận Tím chín sớm Bắc Hà là giống sinh trưởng mạnh, phân cành nhiều. Thân cây non có màu nâu đậm vỏ nhẵn, thân già có màu mốc trắng. Lá kép, lá to, mỏng mép lá có răng cưa, màu xanh đậm. Hoa ra thành chùm, nụ hoa có màu phớt hồng, hoa màu trắng, ra hoa từ giữa đến cuối tháng 2. Quả vỏ tím đen, ruột màu vàng, ăn ngọt hơi chua, mùi thơm, khối lượng quả: 20 – 25 quả/kg. Thu hoạch quả cuối tháng 4.
Hình 1: quả mận tím chín sớm Bắc Hà
- Kỹ thuật trồng
- Chọn giống
Chọn cây khỏe mạnh không sâu bệnh, có thể trồng bằng cây ghép có bầu đất hoặc cây rễ trần.
Tiêu chuẩn cây giống:
Cây con rễ trần tuổi trên 12 tháng, chiều cao cây vút ngọn ≥ 50 cm, chiều cao cành ghép ≥ 30 cm, đường kính gốc ghép từ 0,6 – 0,7 cm, đường kính cành ghép từ 0,5 – 0,7 cm, không sâu bệnh, cụt ngọn.
Cây ghép trong bầu có đáy, trọng lượng ≥ 0,8 kg/bầu, tuổi cây trên 12 tháng, chiều cao cây vút ngọn ≥ 60 cm, chiều cao cành ghép ≥ 30 cm, đường kính gốc ghép từ 0,8 – 1,0 cm, đường kính cành ghép từ 0,7 – 0,9 cm, không sâu bệnh, cụt ngọn.
- Mật độ: 500 cây/ha, hàng cách hàng 5 m, cây cách cây 4 m.
- Thời vụ: Trồng vào tháng 2 – 3 khi chưa nẩy lộc và tháng 11 – 12.
- Đất trồng, đào hố, bón lót
Đất trồng mận có độ mùn 2 – 2,5%, có tầng dày trên 50 cm, đất tơi xốp, khả năng giữ ẩm tốt, dễ thoát nước.
Đào hố có kích thước 60 x 60 x 60 cm. Đào để riêng lớp đất mặt để cho xuống đáy hố. Bón mỗi hố 20 kg phân chuồng hoai + 0,2 kg lân super + 0,1 kg kali clorua, trộn đều với đất và lấp đầy hố, sau 30 ngày tiến hành trồng.
Đất có độ dốc nhỏ hơn 7% hố trồng ngang bằng mặt đất, độ dốc lớn hơn hố trồng có thể thấp hơn mặt đất 10 – 20 cm.
- Kỹ thuật trồng cây
Trồng cây giữa hố, bới một hốc nhỏ ở giữa hố trồng, đặt cây vào vị trí (nếu cây có bầu dùng dao rọc một đường từ trên xuống để lấy túi đựng bầu ra), lấp đất giữ chặt cây nén chặt xung quanh, tưới 15 – 20 lít nước cho 1 gốc.
Trồng bằng cây ghép chú ý loại bỏ các mầm mọc từ phía dưới mắt ghép, vì đó là mầm của gốc ghép.
Cắm cọc cố định cây buộc bằng dây nilon để tránh cây bị lay gốc.
III. Kỹ thuật chăm sóc
- Tưới tiêu
Sau trồng tuỳ tình hình thời tiết, hai tháng đầu tiến hành tưới 1 – 2 lần/1tuần. Thời kỳ cây chuẩn bị ra hoa cần giữ cho gốc cây khô ráo, thời kỳ mang quả, cây cần nước để nuôi quả. Tùy theo thời tiết từng năm để điều chỉnh số lần tưới, tuy nhiên mận Tím chín sớm cũng như cây ăn quả khác là không chịu được úng.
Dùng rơm, rạ hoặc cỏ khô tủ vào gốc để giữ ẩm cho cây.
- Bón phân
Nhằm duy trì độ phì cho đất và dinh dưỡng cho cây. Lượng phân bón tăng dần theo tuổi cây và căn cứ vào năng suất quả. Tập trung bón vào giai đoạn cây có nhu cầu dinh dưỡng cao nhất. Lượng phân đạm, lân, ka li cần bón 3 lần trong năm, chủ yếu tập trung bón vào các tháng 3, 7 và tháng 11.
– Lượng phân bón cho 1 cây/năm:
+ Thời kỳ kiến thiết cơ bản (3 năm đầu) tính cho 1 cây: 40 kg phân chuồng, 1,0 kg urê, 1,0 kg kali sunphat và 2,0 kg supe lân (tính theo 1,0 ha: 16000 kg phân chuồng hoặc Phân vi sinh 3.000 kg, Đạm 400 kg, supe lân 800 kg, kali clorua 400 kg, phân bón lá 5 kg, thuốc xử lý đất 30 kg/ha)
+ Thời kỳ kinh doanh: (tính theo 1,0 ha: 20000 kg phân chuồng, Đạm 750 kg, supe lân 1500 kg, kali clorua 750 kg, phân bón lá 5 kg, thuốc xử lý đất 30 kg/ha)
– Thời gian bón:
+ Lần 1 (tháng 3): Đạm 40% + Kali 50% để cung cấp dinh dưỡng nuôi cành xuân, hoa, quả.
Trong thời gian nuôi quả từ tháng 3 đến 15 tháng 4 bón bổ sung: 0,3kg Fosfato; 0,15kg Fruit GAP, tác dụng tạo quả to, đồng đều, sáng, bóng đẹp màu, tăng trữ lượng đường và hạn chế rụng trái, chống nứt trái, thối trái
+ Lần 2 (tháng 7): Đạm 40% + Kali 30% để cây phục hồi sau vụ cho quả.
+ Lần 3 (tháng 11): 100% (phân hữu cơ, vôi, phân lân) + 20 % phân đạm + 20% kali. Cung cấp dinh dưỡng cho cây trước khi ngủ đông, tăng tuổi thọ cho bộ lá, hạn chế lá rụng sớm, hạn chế bệnh rỉ sắt.
– Cách bón:
+ Phân chuồng: bón phân cách gốc cây 30-40 cm, sau đó lấy cỏ tủ gốc.
+ Phân vô cơ: Gạt lớp cỏ tủ gốc rồi rắc phân trên mặt đất theo hình tán cây sau đó tưới nước, phủ lớp cỏ lên để phân bón thấm dần xuống đất và tránh sự bốc hơi gây thất thoát phân bón.
- Làm cỏ
Thông thường làm cỏ 6 – 7 lần/năm, không nên để cỏ có hoa rồi mới phát vì hạt cỏ dễ dàng phát tán trong vườn. Tiến hành nhổ cỏ gốc thường xuyên.
Thời kỳ cây chưa khép tán có thể trồng một số cây họ đậu giữa các hàng cây để cải tạo đất, hạn chế xói mòn đất.
Hình 2: vườn mận tím chín sớm tại Trại nghiên cứu và sản xuất rau quả Bác Hà
- Đốn tỉa
- Đốn tỉa cây trong thời kỳ kiến thiết cơ bản
* Giai đoạn 1: Sau trồng 6 tháng
Thường xuyên bấm ngọn những cành sinh trưởng sinh dưỡng mạnh ra phía ngoài để đảm bảo các cành mọc thành góc 45 0.
* Giai đoạn 2: Sau trồng 12 tháng đến 3 năm: Tiến hành đốn tỉa cho những cây cho thu hoạch.
- Đốn tỉa các cây đang cho thu hoạch
*Tỉa cành mùa xuân (tháng 3):
Tỉa nhẹ để mở tán bằng cách cắt bỏ các cành sinh trưởng mạnh từ các cành trung tâm của cây và tất cả các cành vượt có góc mọc lớn hơn 450
* Tỉa cành mùa hè (tháng 6 – 7):
Thường được tiến hành sau thu hoạch 2 – 3 tuần. Tiến hành cắt bỏ những cành mọc thẳng ở giữa thân cây để cho cây thông thoáng tạo điều kiện cho những mầm mới mọc có thời gian tích luỹ chất dinh dưỡng, phân hoá mầm hoa trước mùa đông. Cắt bỏ phần cành ngay phía trên mắt mầm và chú ý không nên đốn quá đau làm cho cây bị tổn thương và suy yếu.
* Tỉa cành mùa đông (tháng 12):
Loại bỏ những cành vô hiệu, những cành quá yếu. Tỉa cành mọc chụm phía trong tán cây. Tỉa bớt chỉ giữ lại những cành 1 năm cách nhau khoảng 30 cm, loại bỏ những cành mọc thấp hơn 50 cm. Cắt bỏ một phần đầu cành ngay phía trên mắt mầm, cắt ngọn các cành bên dài quá 40 cm.
- Tỉa quả
Tiến hành tỉa quả khi quả có đường kính 0,5 – 1 cm và kết thúc tỉa trước khi hạt cứng. Tỉa tạo khoảng cách giữa các quả từ 5 – 7 cm. Tỉa bằng biện pháp thủ công.
- Phòng trừ sâu bệnh hại
5.1. Sâu hại
– Rệp: Xuất hiện và gây hại sớm trong năm, gây hại nặng trên lộc xuân và lộc thu. Rệp chích hút làm cho các chồi non, lá non biến dạng, quăn queo, ảnh hưởng đến quá trình quang hợp của cây, là nguyên nhân gây hiện tượng rụng quả hàng loạt tại các vùng trồng mận.
Phòng trừ rệp: Bằng cách cắt bỏ các cành lá bị sâu bệnh và già, dọn sạch cỏ, lá rụng mang đi xa đốt tạo độ thông thoáng cho cây phát triển. Mùa nắng dùng vòi nước phun rửa bớt rệp và tăng độ ẩm cho cây. Biện pháp hóa học: Khi rệp xuất hiện phun trừ bằng thuốc sinh học có hoạt chất abamectin hoặc một số thuốc BVTV trừ rệp đang được lưu hành và theo hướng dẫn sử dụng trên bao bì.
– Sâu đục thân: Là sâu non của các loại xén tóc đục vào thân cây, cành làm cho cành bị héo khô, quả nhỏ, rụng, bị nặng làm chết cả cây.
Phòng trừ: Biện pháp sinh học: Phòng trừ bằng cách quét vôi gốc cây cao 60 – 70 cm vào tháng 11 – 12 trong năm, cắt những ngọn cành bị héo trong vụ xuân và đốt, dùng dây thép, tay mây để chọc chết hoặc bắt sâu non, sâu trưởng thành (các loại xén tóc), nuôi ong bắp cày (loài thiên địch của sâu đục ngọn) trong vườn. Nếu không hiệu quả thì dùng một số loại thuốc trừ sâu sinh học có hoạt chất sinh học abamectin tẩm bông nhét vào lỗ sâu đục và phun diệt trứng sâu.
– Ruồi đục quả: Gây hại trên quả ở giai đoạn trái gần chín. Ruồi đẻ trứng vào quả, sâu non nở đục khoét thịt quả làm hư thối quả.
Phòng trừ: Cách phòng tránh ruồi đục quả hiệu quả nhất là tiến hành bọc quả. Thu dọn quả rụng trên vườn đem chôn sâu xuống đất. Đặt trong vườn các loại bẫy ruồi đục quả. Nếu ruồi đục quả nhiều kết hợp sử dụng hỗn hợp 15 % bả sinh học SOFRI Protein + 0,1 g Regent 800 WG phun trừ.
5.2. Bệnh hại
– Bệnh phấn trắng: Vết bệnh màu trắng, nhỏ, xuất hiện không đều trên mặt lá, chúng phát triển và liên kết thành vết trắng lớn phủ kín cả bề mặt lá. Lá bị bệnh kém phát triển, cong queo thường rụng sớm. Bệnh gây hại trên cả quả non, quả bị bệnh vẫn giữ được màu xanh hoặc biến màu hơi đỏ.
Phòng trừ: Bằng cách đốn tỉa cây định kỳ, tạo độ thông thoáng trong tán lá để giảm nguồn lưu trữ bệnh. Dùng thuốc có hoạt chất Mancozeb, metalaxyl để phun phòng trừ.
– Bệnh thối nâu: Xuất hiện và gây hại trên quả khoảng tháng 4 tháng 5. Ban đầu trên quả có những vết màu nâu không có hình dạng nhất định, vết bệnh lan rất nhanh có những lớp nấm màu trắng mọc thành vòng tròn sau đó chuyển thành dạng màu nâu.
Phòng trừ bằng cách phun thuốc trừ nấm gốc đồng, bordeaux mixture, Chlorothalonil… theo nồng độ khuyến cáo trên bao bì trước khi thu hoạch 30 ngày để hạn chế sự xâm nhập của nấm vào quả.
- Thu hoạch và bảo quản
Thu hái khi quả đã chín. Trường hợp phải vận chuyển đi xa, thu hái khi độ già khoảng 80 – 90%, trước khi quả chín 7 – 10 ngày.
Khi thu hái cần nhẹ nhàng, không làm dập nát, sây sát. Quả thu hái xong cần đặt vào sọt có lót rơm rạ hoặc thùng gỗ, hộp cứng để vận chuyển không bị dập nát. Bảo quản mận ở nơi khô, mát, thoáng./.
Ks. Đinh Thị Thu Hà- Trung tâm giống Nông nghiệp tỉnh Lào Cai
